در مقاله ی پیشتر ، با بیماری مادرزادی قلب (Congenital Heart Disease – CHD) به عنوان شایع‌ترین نقص تولد آشنا شدیم و دیدیم که چگونه این شرایط، از لحظه شکل‌گیری قلب جنین، می‌توانند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. اما وقتی صحبت از CHD می‌شود، هیچ دو موردی دقیقاً شبیه هم نیستند. این بیماری مانند یک طیف گسترده است که از نقص‌های کوچک و بی‌نیاز به درمان تا مشکلات پیچیده و حیاتی را در بر می‌گیرد. در این مقاله ، به سراغ انواع بیمارهای مادرزادی قلب می‌رویم، ساختار قلب را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که چگونه این نقص‌ها بر عملکرد این عضو حیاتی اثر می‌گذارند. هدف ما این است که با زبانی روان و دقیق، شما را با این دنیای متنوع آشنا کنیم و به شما کمک کنیم تا درک بهتری از این شرایط داشته باشید.

---

---

قلب ؛ مهندسی شگفت‌انگیز طبیعت

برای اینکه بفهمیم نقص‌های مادرزادی قلب چیستند و چگونه کار می‌کنند، ابتدا باید نگاهی به خود قلب بیندازیم. قلب انسان، عضله‌ای به اندازه مشت یک کودک، یک شاهکار بیولوژیک است. این اندام از چهار حفره تشکیل شده است: دو دهلیز در بالا و دو بطن در پایین. خون از طریق این حفره‌ها حرکت می‌کند، اما این حرکت تصادفی نیست. چهار دریچه قلب (دریچه‌های میترال، تریکوسپید، آئورت و ریوی) مانند درهای هوشمند عمل می‌کنند و اطمینان می‌دهند که خون در جهت درست جریان یابد. علاوه بر این، سیستم الکتریکی قلب، مانند یک رهبر ارکستر، ضربان‌های منظم را هماهنگ می‌کند تا خون غنی از اکسیژن به تمام بدن برسد و خون کم‌اکسیژن به ریه‌ها برگردد.

حالا تصور کنید که در این سیستم دقیق، چیزی آن‌طور که باید شکل نگرفته باشد. یک دیوار ناقص، یک دریچه تنگ یا یک رگ در جای اشتباه می‌تواند کل این هماهنگی را به هم بزند. اینجاست که بیماری مادرزادی قلب وارد داستان می‌شود. نقص‌های مادرزادی می‌توانند هر بخشی از این ساختار پیچیده را تحت تأثیر قرار دهند: دیواره‌های قلب (سپتوم)، دریچه‌ها، رگ‌های خونی (شریان‌ها و وریدها) یا حتی سیستم الکتریکی. نتیجه چه میشود ؟ تغییر در جریان خون، کاهش اکسیژن‌رسانی یا فشار اضافی بر قلب.

---

---

طیف گسترده نقص‌های مادرزادی قلب

بیماری مادرزادی قلب شامل بیش از ۳۵ نوع نقص شناخته‌شده است که از نظر شدت و پیچیدگی بسیار متفاوت‌اند. برای ساده‌تر کردن موضوع، متخصصان این نقص‌ها را به سه دسته کلی تقسیم می‌کنند: ساده، متوسط و شدید یا بسیار پیچیده. بیایید هر کدام را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.

• نقص‌های ساده: مشکلات کوچک اما قابل‌توجه

نقص‌های ساده معمولاً تأثیر محدودی بر عملکرد قلب دارند و گاهی حتی نیازی به درمان فوری ندارند. اما این به این معنا نیست که باید نادیده گرفته شوند. مثال‌های رایج عبارتند از:

• • تنگی خفیف دریچه ریوی (Pulmonary Stenosis): در این حالت، دریچه ریوی که خون را به ریه‌ها هدایت می‌کند، کمی تنگ‌تر از حد نرمال است. این می‌تواند باعث شود قلب برای پمپاژ خون کمی سخت‌تر کار کند.

• • نقص دیواره بین‌بطنی یا بین‌دهلیزی ترمیم‌شده (Repaired VSD/ASD): این‌ها سوراخ‌هایی در دیواره بین بطن‌ها یا دهلیزها هستند که گاهی به‌خودی‌خود بسته می‌شوند یا با روش‌های کم‌تهاجمی ترمیم می‌گردند.

این نقص‌ها اغلب با علائم خفیف همراه‌اند و ممکن است با ابزارهای تشخیصی پیشرفته، مثل اکوکاردیوگرافی یا اکو داپلر رنگی که در کلینیک تخصصی دکتر زهرا سوندرومی ارائه می‌شوند، شناسایی شوند. نکته مهم این است که حتی نقص‌های ساده نیاز به پایش منظم دارند تا از عوارض احتمالی در آینده جلوگیری شود.

•  نقص‌های متوسط: چالش‌هایی که نیاز به توجه دارند

نقص‌های متوسط معمولاً تأثیر بیشتری بر قلب و بدن دارند و اغلب نیاز به مداخله پزشکی، چه در کودکی و چه در بزرگسالی، پیدا می‌کنند. چند مثال کلیدی:

• • کوآرکتاسیون آئورت (Coarctation of the Aorta): بخشی از شریان آئورت، که خون را به بدن می‌رساند، تنگ‌تر از حد معمول است. این می‌تواند فشار خون را در قسمت‌های بالایی بدن افزایش دهد و به قلب فشار بیاورد.

• • آنومالی ابشتاین (Ebstein’s Anomaly): در این حالت، دریچه تریکوسپید که بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد، به‌درستی شکل نگرفته و ممکن است نشت کند.

• • تترالوژی فالو خفیف‌تر: این نقص ترکیبی شامل چند مشکل (مثل تنگی دریچه ریوی و سوراخ در دیواره بطن) است که در اشکال خفیف‌تر، با مراقبت مناسب قابل‌کنترل است.

این نقص‌ها ممکن است با علائمی مثل خستگی، تنگی نفس یا حتی فشار خون بالا همراه باشند و نیاز به بررسی‌های تخصصی مثل اکو داپلر سه‌بعدی یا هولتر نوارقلب دارند تا شدت آن‌ها دقیقاً ارزیابی شود.

•  نقص‌های شدید یا بسیار پیچیده: شرایط حیاتی

نقص‌های شدید معمولاً از بدو تولد تأثیرات جدی بر سلامت دارند و اغلب نیاز به جراحی یا مداخلات فوری دارند. این دسته شامل شرایطی است که می‌توانند باعث سیانوز شوند (کمبود اکسیژن در خون که به آبی شدن پوست، لب‌ها یا ناخن‌ها منجر می‌شود). مثال‌ها:

• • سندرم هیپوپلاستیک قلب چپ (Hypoplastic Left Heart Syndrome): در این حالت، سمت چپ قلب که مسئول پمپاژ خون به بدن است، به‌خوبی رشد نکرده و نمی‌تواند کار کند.

• • تریکوسپید آترزی (Tricuspid Atresia): دریچه تریکوسپید وجود ندارد، که باعث اختلال در جریان خون بین دهلیز و بطن راست می‌شود.

• • تترالوژی فالو پیچیده: ترکیبی از چهار نقص که جریان خون به ریه‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد.

• • جابه‌جایی شریان‌های بزرگ (Transposition of the Great Arteries): شریان آئورت و شریان ریوی در جای اشتباه قرار دارند، که باعث می‌شود خون اکسیژن‌دار به‌درستی به بدن نرسد.

این نقص‌ها معمولاً در بدو تولد یا حتی در دوران جنینی با ابزارهایی مثل اکو کامل مادرزادی تشخیص داده می‌شوند و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق درمانی دارند.

---

---

تأثیر نقص‌ها بر قلب و بدن

هر نوع نقص مادرزادی قلب، به شیوه خودش جریان خون را مختل می‌کند. مثلاً، یک سوراخ در دیواره قلب می‌تواند باعث مخلوط شدن خون اکسیژن‌دار و غیراکسیژن‌دار شود، که کارایی قلب را کاهش می‌دهد. یا تنگی یک دریچه می‌تواند قلب را وادار کند سخت‌تر کار کند، که در طولانی‌مدت به بزرگ شدن قلب یا خستگی آن منجر می‌شود. در موارد شدیدتر، مثل سیانوز، کمبود اکسیژن در بدن می‌تواند رشد کودک را مختل کند یا حتی حیات او را به خطر بیندازد.

نکته جالب اینجاست که حتی نقص‌های به‌ظاهر ساده هم می‌توانند پیچیدگی‌های خودشان را داشته باشند. مثلاً، یک نقص کوچک در سیستم الکتریکی قلب ممکن است سال‌ها بدون علامت باشد، اما بعدها باعث تپش قلب یا آریتمی شود. به همین دلیل است که بررسی‌های دوره‌ای، مثل نوارقلب یا تست ورزش که در کلینیک ما ارائه می‌شوند، می‌توانند نقش کلیدی در شناسایی و مدیریت زودهنگام این مشکلات داشته باشند.

---

---

چرا شناخت انواع نقص‌ها مهم است؟

درک انواع نقص‌های مادرزادی قلب به شما کمک می‌کند تا بدانید با چه چیزی روبه‌رو هستید. اگر والدینی هستید که پزشک به شما گفته فرزندتان نقص قلبی دارد، دانستن اینکه آیا این نقص ساده است یا پیچیده، می‌تواند به شما آرامش خاطر بدهد یا شما را برای اقدامات بعدی آماده کند. اگر بزرگسالی هستید که به‌تازگی متوجه یک نقص قلبی شده‌اید، شناخت نوع آن به شما کمک می‌کند تا با پزشکتان گفت‌وگوی آگاهانه‌تری داشته باشید.

علاوه بر این، هر نوع نقص ممکن است نیاز به مراقبت‌های متفاوتی داشته باشد. مثلاً، یک نقص ساده شاید فقط نیاز به پایش منظم داشته باشد، در حالی که یک نقص پیچیده ممکن است به جراحی‌های چندمرحله‌ای نیاز پیدا کند. ابزارهای تشخیصی مدرن، مثل اکو مری سه‌بعدی یا استرس اکو، به متخصصان کمک می‌کنند تا تصویر دقیقی از قلب شما یا فرزندتان به دست آورند و بهترین مسیر درمانی را پیشنهاد کنند.

---

---

نگاهی به آینده

خوشبختانه، پیشرفت‌های پزشکی باعث شده‌اند که حتی افراد با نقص‌های پیچیده هم بتوانند زندگی طولانی و پرباری داشته باشند. در دهه‌های گذشته، بسیاری از کودکانی که با CHD متولد می‌شدند، شانس کمی برای بقا داشتند. اما امروز، بیش از ۹۰٪ از آن‌ها در کشورهای پیشرفته به بزرگسالی می‌رسند. این امیدبخشی به ما یادآوری می‌کند که شناخت دقیق نوع نقص، اولین قدم برای مدیریت موفق آن است.

در کلینیک تخصصی دکتر زهرا سوندرومی، ما با ارائه خدماتی مثل اکو داپلر بافتی ، هولتر فشارخون و بازتوانی قلبی ، در کنار شما هستیم تا این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کنید. چه در حال بررسی یک نقص تازه‌تشخیص‌شده باشید و چه به دنبال پایش طولانی‌مدت، هدف ما ارائه مراقبتی است که به شما آرامش و سلامت هدیه کند.

---

---

نقص‌های مادرزادی قلب، از ساده‌ترین سوراخ‌های قابل‌ترمیم تا پیچیده‌ترین مشکلات ساختاری، هر کدام داستان خاص خودشان را دارند. در این مقاله، با انواع این نقص‌ها، تأثیراتشان بر قلب و اهمیت تشخیص دقیق آن‌ها آشنا شدیم. اما چه چیزی باعث می‌شود که این نقص‌ها در وهله اول ایجاد شوند ؟ در مقاله آتی ، به سراغ علل و عوامل خطر بیماری مادرزادی قلب می‌رویم و بررسی می‌کنیم که چرا این شرایط رخ می‌دهند و چگونه می‌توان از برخی از آن‌ها پیشگیری کرد. با ما همراه باشید تا این پازل را یک قدم دیگر کامل کنیم.

برای آگاهی بیشتر درباره سلامت قلب، کتاب «کاردیو اسمارت ؛ آنچه همه باید در مورد قلب و عروق بدانند» را بخوانید.

بازدیدها: 5